برنامه درسی ملی چیست؟

موضوع کیفیت آموزشی در مدارس همواره مورد نقد و بحث کارشناسان و خانواده‌ها قرار گرفته است. به گونه‌ای که کیفیت پایین محتوای کتاب‌های درسی و آموزش بعضی معلمان باعث شده دانش‌آموزان به سمت کتاب‌های حل‌المسائل و حفظ کردن محتوای دروس بروند. همین امر سبب شده بسیاری نظام آموزشی کشور را ناکارآمد و بر پایه حفظیات بدانند. چند ماهی است که سند برنامه درس ملی با هدف ارتقای کار تحقیق و پژوهش در مدارس تدوین شده است تا ضمن ارتقای محتویات کتاب‌های درسی، نقش و تأثیرگذاری معلمان نیز افزایش یابد. درباره کیفیت و محتوای کتب درسی و همچنین سند درس ملی و نظام آموزشی کشور با دکتر محی‌الدین بهرام محمدیان، معاون پژوهشی و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، به گفت‌و‌گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

– به عنوان نخستین سؤال، محتوای سند برنامه درس ملی چیست؟
برنامه درس ملی» به عنوان یکی از زیر نظام‌های اصلی سند تحول بنیادین، زمینه ایجاد تحول همه جانبه، گسترده و عمیق در مفاهیم و محتوای آموزشی را فراهم می‌آورد. رسالت برنامه درسی ملی فراهم آوردن ساز و کارهای مناسب برای طراحی،تدوین، اجرا و ارزشیابی برنامه‌های درسی در سطوح ملی تا محلی است تا مفاهیم آموزشی و تربیتی به صورت نظام‌مند و ساختار یافته در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گیرد و محیطی با نشاط و مدرسه دوست داشتنی را به تصویر بکشاند. کار تحقیق، پژوهش و تدوین سند درس ملی از اسفند ماه ۱۳۸۴ با تشکیل دبیرخانه طرح در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آغاز شد. در سند درس ملی، یازده حوزه یادگیری پیش‌بینی شده که بخشی از آن حوزه‌ها جدیدالتأسیس هستند و قبلاً به صورت مستقل به آن پرداخته نمی‌شد. مانند، آداب زندگی و خانواده، تمدن و هنر، کار و فناوری، سبک زندگی و همچنین تحول در آموزش زبان‌های خارجی.

– معلمان برای اجرای این سند آموزش می‌بینند؟
جلسات توجیهی برای معلمان، مدیران و کارشناسان آموزشی به منظور آشنایی با اسناد بالادستی، برنامه درس ملی و سند تحول برگزار شده، چون معتقدیم برنامه درس ملی به تعبیری نقشه جامع یادگیری و یاددهی است و اگر معلمان نسبت به کلیات این برنامه آشنا نباشند نمی‌توانند به خوبی در فرایند یاددهی و یادگیری ایفای نقش کنند. به نظر بنده تحول در نظام آموزشی اتفاق نمی‌افتد مگر این‌که ذهن معلمان ما متحول شود. خود معلمان باید عهده دار و کارگردان تحول باشند و خودشان آن را طراحی و اجرا کنند.

– یکی از انتقاداتی که از تغییرات کتاب درسی می‌شود، موضوع حذف شاهان از کتاب تاریخ است. علت کمرنگ شدن نام و نشان شاهان کهن ایرانی از کتاب درسی چیست؟
با تدوین سند درس ملی برنامه‌های درسی در دوره ابتدایی و متوسطه اول به صورت تلفیقی ارائه می‌شود. به عنوان نمونه، درس جدیدی درنظر گرفته شده با عنوان مطالعات اجتماعی»، این درس بر مبنای آشنایی با هویت تاریخی، سرزمینی وقانونی کشور است. این درس جدید در گذشته با عنوان مدنی، اجتماعی، تاریخ و جغرافیا بود که اکنون در سند درس ملی در قالب درس واحدی تحت عنوان مطالعات اجتماعی ارائه می‌شود. البته این درس در دوره متوسطه دوم به صورت تفکیکی ومستقل ارائه می‌شود.
ضمن آن‌که برخلاف آنچه بعضی افراد مطرح می‌کنند، بحث حذف شاهان در کتاب‌های درسی به هیچ وجه مطرح نبوده است بلکه رویکرد ما آموزش تاریخ نگاری با رویکرد فرهنگی است. رویکرد فرهنگی یعنی غلبه رویکرد انسانی و فرهنگی بر وقایع تاریخی. نه این‌که شاهان از کتاب درسی حذف شوند اما تاریخ ایران که تنها تاریخ شاهان نیست، باید نقش قومیت ایرانی نیز در حوادث تاریخی در نظر گرفته شود. به عنوان نمونه در تخت جمشید که یک تاریخ فرهنگی است، هنر و معماری قومیت ایرانی را می‌بینیم. ولی آنچه تاکنون مطرح می‌شده عنوان شاهان بوده است. روش تاریخ‌نگاری ما باید عوض شود تا بتوانیم در تاریخ به روش‌های تحلیلی دست یابیم و تنها روش حکایتی را بازگو نکنیم. در روش تاریخ‌نگاری آدم‌های صالح، خوب و بد همه باید در سر جای خودش طرح شود تا کسی که تاریخ می‌خواند به نقاط قوت و ضعف تاریخ برسد.